Genel itibariyle İsa Mesih’in ve Havarilerinin konuştuğu dilin M.S.1.yy.’da Filistin’in ortak dili olan Aramice’nin “Celile şivesi” (1) olduğu üzerinde görüş birliği vardır. Bu şive Kudüs Aramice’ sinden farklıdır. Havarilerin çoğunun yurdu olan Celile bölgesinde bulunan Kefernaum’da da Aramice konuşulurdu. 3000 yıllık yazılı tarihi (2) boyunca Aramice imparatorlukların idari ve dini dili olarak hizmet etmişti. Aramice Babilli kral II. Nabukadnezar’ın Ortadoğu’yu ve buna dahil olan Yahudiye ve Kudüs’ü M.Ö.597’ deki istilası ile tedricen nüfuz ederek kendini kabul ettirmişti ve Israil’de II. Mabed devri (M.Ö.539 – M.S.70) ortasından sonuna kadar günlük konuşma dili olmuştu.

Kutsal kitabın Danyel kitabı 2:4b–7:28’teki beş yıkım hikâyesi ve bir kıyamet öngörüsü Aramice yazılmıştır. Ezra 4:8–6:18 ve 7:12–26 Akamenid hükümdarlığı (M.Ö. 5.y.y.) zamanında Aramice yazılmıştır. Talmud’un dili de Aramice idi. (3) Ölü Deniz Yazmalarının önemli bir kısmı Aramice yazılmıştır.

MS.I.y.y.’da yaşayan yani Hz. İsa ile hemen hemen aynı dönemlerde yaşayan Yahudi tarihçi Flavius Josephus’un tanıklığına göre Yunanca MS.1.y.y.’da İsrail’de yaygın olarak konuşulan bir dil değildi. Josephus Yunanca bilen Yahudilerin çok nadir olduğuna dikkat çekmişti:

Josephus şöyle yazar:

“Yunanlıların eğitimini edinmek ve Yunan dilinin temel özelliklerini anlamak için çok çaba sarf ettim, kendi dilimizi konuşmaya çoktandır alışık olsam da Yunanca’yı yeterli doğrulukla telaffuz edememekteyim. Zira, milletimiz diğer milletlerin dilini öğrenmeyi teşvik etmiyor.” (4)

Aramice’nin düşüşe geçmesi ve parçalara bölünmesine sebeplerden belki de en büyüğü M.S.131-132 yıllarında yönetime gelen Simon Bar Kohba’dır. Simon Bar Kohba İbranice’yi canlandırmış ve yaptığı devrim sırasında resmi dil olarak tanımıştı. (5)

Orijinal İncil’in dilinin zamanın Yahudi toplumuna hitap ettiğini düşündüğümüzde Aramice olması bekleriz. Ancak durum böyle değildir. Elimizde şu an mevcut İnciller Antik Yunan dilinde yazılmış olup orijinali ile mukayesesi mümkün olmayacak şekilde asırlarca redakte edilerek elimize geçmiş metinlerdir. Ancak bu Yunanca metinler çevirilerin kopyası bile değildir. Antik çağ tarihçisi Prof. Dr. Bart D. Ehrman’a göre “metinler kopya edildikçe teolojik kaygılar nedeniyle bilerek veya “metin hatalarını başka hatalarla düzeltme” girişimleriyle geri dönüşümü olmayan bir şekilde ekleme ve çıkarma yapılarak tahrif edilmiştir.” (6)

Öyle ki kendisi M. İncil’in en meşhur hikâyelerinin bile aslında sonradan eklemeler olduğunu örnekleriyle açıklar. Örneğin NIV (New International Version) İncil tercümesi Hz.İsa’nın, “zina esnasında yakalanıp taşlanmak isteyen kadına acıyarak  bu kadını kurtarma hikâyesini” anlatan kıssayı içeren bölüm dahil Yn. 7:53–8:11 İncil’den çıkarmıştır. Bu kısım P66 ve P75 elyazmalarında yoktur. Bunlar Yh. 7:52’den 8:12’ye atlarlar. Codex Sinaticus ve Vaticanus da bu pasajları içermez. (7)

Tutucu görüşlerden uzak birçok günümüz Kutsal kitap araştırmacısı Matta, Markos, Luka ve Yuhanna isimleriyle yazarlarına atfedilen kitapların yazarlarının aslında bu kişiler olmadığı görüşünde mutabıktır. Vurgulanması gereken bir nokta İncil yazarlarının hiçbirinin kitaplarında kendi isimlerini belirtmedikleri ve İsa Mesih’in çevresinde gelişen olayları birinci şahıstan aktarımla anlatmadıklarıdır. İnciller anonim (yazarı belirsiz) olarak yazılmış olup, yazarlar örneğin Matta ve Yuhanna adlı havarilerden bahsederken “onların” yaptıklarını anlatır. Ancak kitapların yazarları (Matta ve Yuhanna) olayların kahramanları olsaydı “Biz” şeklinde anlatım yapmaları beklenirdi.

Bunun yanında İsa Mesih’in takipçilerinin, İsa Mesih’in kendisi gibi Celile’nin alt ekonomik sınıflarından Aramice konuşan İsrailli köylüler olması gerektiğine göre İncil yazarı olan bu kişiler gerçekten Havariler olabilir miydi? Havarilerin okuma yazma seviyesi ne durumda olabilirdi?

Son yıllarda antik çağlarda okuma-yazma oranının ne kadar az olduğunu gösteren birçok önemli araştırma yapılmıştır. En çok atıf yapılan eserlerden biri Columbia üniversitesinden Prof. William Harris’in “Antik Okur-yazarlık “(Ancient Literacy) adlı çalışmasıdır.  Eski çağlardan korunarak kalıp günümüze kadar gelen tüm delilleri detaylıca inceleyen Harris, Antik çağ döneminin en iyi zamanlarında bile nüfusun ancak %10’unun okuma bildiğini ve muhtemelen bunların bir sayfadaki yazıları kopyalayabilme becerileri olabileceği sonucuna varır. Bunlardan çok daha azı da kendi başına bir hikâye yazmak bir yana dursun, bir kaç cümle yazabilmekteydi. Bunlardan tam bir kitap yazabileceklerin sayısı çok daha azdı. (8)

Peki bu %10 luk kısma dahil olan kişileri kimlerdi?

Bunlar üst tabaka seçkinler diyebileceğimiz eğitime zaman, para ve imkân bulabilen kişilerdi. Yalnız bu gruptaki insanlar İsa Mesih’in yakın takipçileri olan havarilerin toplumsal statüsüne kesinlikle uymamaktadır. Zira havariler üst tabaka aristokratlar değillerdi. (9) Havarilerin çoğu basit balıkçılardı.

Roma idaresindeki Filistin topraklarında okur-yazarlık ve kültür durumu daha da iç karartıcı idi. Filistin’deki Roma dönemi okur-yazarlık durumu hakkında en kapsamlı araştırma Londra üniversitesi Yahudi araştırmaları bölümü profesörü olan Catherine Hezser tarafından yapılmıştır. Catherine Hezser İsa Mesih zamanında Filistin Yahudilerinin ancak %3’ünün okur-yazar olduklarını gösteriyordu. (10)

Ama yine bu okur-yazar insanlar sadece okuyabilen ve belki de isimlerini yazabilen ve kelimeleri kopye edebilen kişilerdi. Bu orandan çok daha azı cümle, paragraf, bölüm ve kitap yazabilirdi. Bunlar yine şehir elitleri olabilirdi.

Sorunun büyüklüğü başka bir faktörü göz önünde bulundurursak daha artacaktır. İnciller Aramice değil, Yunanca yazılmıştı. Hem de Markos hariç çok iyi, ağdalı ve edebi bir Yunanca ile! İncil yazarları çok iyi eğitim almış Yunan dili okur-yazarı idiler. Bundan anlaşılacağı üzere nispeten yüksek tabaka sosyal gruplardan geliyorlardı ve kesin olan birşey de İncil yazarlarının Filistin dışı bir bölgeden olmalarıydı. Buna kanıt olarak ileride de değineceğimiz İncil yazarlarının ciddi coğrafik hatalarını ve Yahudi kültürüne ait öğelerle ilgili yanılgılarını verebiliriz.

İncillerin Yunanca konuşan topluluklara hitap ettiği için Yunanca yazılması (11) normaldir.  Bu kitaplar sonra Süryanice, Latince ve Kıpti dillerine çevrilmişti. (12)

Yunanca İncillerde Bulunan Aramice İfadeler

Elçilerin İşleri kitabı Hz.İsa’nın (as) dilinden olan birkaç Semitik kelimeyi Yunanca çevri yazı ile iletir. Metnin kendisi bu kelimelerden bahsederken “têi hebraïdi dialéktôi” İbranice diyalekti ifadesini kullanır. (Elç.İşl.21:40; 22:2; 26:14) ancak bu adlandırma karıştırılması imkânsız bir şekilde Aramice için de uygulanmıştır.

The Cambridge History of Judaism adlı kitapta buna örnek olarak şu deyim verilmektedir: